INCHECKEN BIJ STICHTING POLITIEVETERAAN
Welkom!
Wat fijn dat jij stichting Politieveteraan helpt door deelnemers op te vangen en te ondersteunen bij het revitaliseren in de natuur. We zijn onwijs blij met jouw hulp! Op deze pagina vind je informatie over hoe je dit kunt doen en wat belangrijk is om rekening mee te houden. Zowel bij het ondersteunen van de individu als het dragen van de groep. Zo ontdek je bijvoorbeeld:
- Wat erbij komt kijken als je een nieuwe deelnemer opvangt en wat er voor nodig is om hem/haar een welkom gevoel te geven.
- Wat over het algemeen (subtiele) signalen van vechten, vluchten, bevriezen zijn en wat per staat van zijn helpend is om iemand weer gegrond te krijgen.
- Welke oefeningen je eventueel kunt doen tijdens het Incheckmoment met de groep, voordat je met de deelnemers op pad gaat.
Wie ben ik?
Allereerst vind je het wellicht fijn om te weten wie ik ben: mijn naam is Anna van der Wal-Annema, ik woon in Zeewolde en als Lichaamsgericht Traumatherapeut ondersteun ik sinds 2019 Stichting Politieveteraan. Vanuit deze ervaring en in combinatie met mijn dagelijkse werk en professionele kennis, draag ik graag mijn steentje bij aan de stichting.
Bij mij kan je terecht voor kennis over hoe trauma en stress doorwerken in het lichaam en dagelijkse leven en hoe we hiermee om kunnen gaan. Er zijn trainingen in ontwikkeling over dit onderwerp, waardoor de informatie die je op deze pagina vindt meer gaat leven.
We doen het samen!
Ik ben iemand die graag de samenwerking opzoekt, want we dragen tenslotte samen bij aan hetzelfde doel. Dus doe jij iets dat goed werkt, heb je ideeën, vragen of wil je sparren over iets dat je opmerkt? Laat het weten!
Jouw bijdrage kan ook andere coördinatoren helpen.
Het begin
Opvang nieuwe deelnemer
Een nieuwe deelnemer die voor het eerst aankomt, voelt zich vaak onzeker. Hij vindt het spannend en zit vol twijfels over of hij hier wel wil zijn. Het eerste dat hij nodig heeft om iets van die stress weg te nemen, is geruststelling. In dit geval de gerustelling dat hij letterlijk op de juiste plek is. Lees HIER welke 5 dingen belangrijk zijn bij het opvangen van een nieuwe deelnemer.
PS: met ‘hij’ bedoel ik ‘de mens’ in het algemeen.
Veiligheid bieden
Een nieuwe deelnemer is vooral bezig met: “Is het oké voor mij om hier te zijn.” Dit gebeurt voor het grootste deel onbewust en jij kan hem als begeleider ondersteunen om zich veilig te voelen.
Dit doe je in de eerste en belangrijkste plaats door zelf gegrond te zijn, zodat je van daaruit op een gebalanceerde manier aanwezig kunt zijn bij de deelnemer. Zo kan hij afstemmen op jouw kalmte en dit helpt hem om zijn eigen emoties en stress te kunnen reguleren. Dit is een proces zonder woorden en het is de meest effectieve manier om iemand te helpen reguleren. Natuurlijk praat je wel met elkaar, maar woorden zijn ondergeschikt in dit proces.
Gebruik de oefeningen die op deze pagina staan daarom vooral voor jezelf. Daarmee kan je ze eigen maken en opmerken welke positieve effecten dit op je heeft, om vervolgens de deelnemers beter te kunnen begeleiden in dit proces van gronden. Gronden geeft het hoofd rust en dat is waar de meeste deelnemers naar verlangen.
Het Incheckmoment
Nadat iedereen is aangekomen en een bakje koffie of thee heeft gepakt, is het tijd om te checken hoe iedereen erbij staat. Het Inchecken heeft enerzijds als doel om de deelnemers stil te laten staan bij zichzelf en hun eigen gemoedstoestand. Anderzijds krijg jij als coördinator de kans om goed af te stemmen op wat de deelnemers nodig hebben of prettig vinden voor die dag.
Geef bij een nieuwe deelnemer aan dat hij niet verplicht is om mee te doen. Hij mag ook eerst alleen even luisteren. Dit kan hem geruststellen en net het duwtje in de rug geven om tóch iets te delen ;-).
Een valkuil bij het Inchecken is dat deelnemers gedetailleerde verhalen gaan vertellen over wat hen allemaal bezighoudt en willen verklaren waarom zij zich vandaag zo voelen. Maar weet dat hoe meer details er gegeven worden en hoe langer één persoon aan het woord is, hoe belastender dit is voor iedereen. Inclusief de persoon zelf. Aan jou dus de uitdaging om iemand wel de ruimte te geven om zijn zegje te doen, maar ook om hem op een warme manier weer terug te brengen naar hoe het op dit moment met hem gaat zonder uit te hoeven leggen waarom dit zo is.
Hulpbronnen ontwikkelen
Dit is een essentieel onderdeel van het programma: Revitaliseren in de natuur!
Om uit te leggen wat hulpbronnen zijn, zeg ik wel eens: “Waar triggers je in een vecht-/ vlucht-/ bevriesmodus brengen, helpen hulpbronnen je daar weer uit”. Zodra deelnemers weten hoe zij hun eigen stress in goede banen kunnen leiden, krijgen zij meer vertrouwen in zichzelf en kunnen ze meer de regie pakken over hun eigen proces.
Het Incheckmoment is dé gelegenheid om manieren aan te bieden die deelnemers helpen hun eigen stress te reguleren. Dus naast bewustwording (“hoe gaat het eigenlijk met mij?”), is dit ook een kans voor hen om ‘hulpbronnen’ te ontwikkelen.
Onderaan deze pagina vind je materiaal dat je voor het Inchecken kunt gebruiken.
Dit materiaal mag je gebruiken, maar dat hoeft niet. De oefeningen die je hier vindt, zijn vooral bedoeld om je handvatten te geven. Het belangrijkste is dat jij je eigen manier en woorden vindt om de deelnemers zo goed mogelijk bij te staan!
Doe dus wat bij jou past en wat goed voelt.
Maar eerst…
Omgaan met deelnemers
Wat kan je gaandeweg tegenkomen als een deelnemer komt revitaliseren in de natuur?
Het is een turbulente tijd voor een deelnemer en het kan zijn dat hij zich bij aankomst enorm gestresst voelt. Dit zijn enkele voorbeelden van wat je kunt opmerken en wat jij kunt doen om te helpen:
- Snelle oogbewegingen: hij is hyperalert en kijkt continu om zich heen. Omdat er veel indrukken te verwerken zijn, zal dit veel van hem vragen. Doe dus rustig aan, maak langzame bewegingen en houd je bewegingen klein, laat gerust stiltes vallen terwijl je bij hem in de buurt blijft. Wordt dit na een tijdje niet minder, zorg er dan voor dat hij rust kan krijgen.
- Schrikachtig: alles vraagt tegelijkertijd de aandacht: wat hij ziet, hoort, ruikt, zegt en voelt. Bij overprikkeling merk je dat hij snel schrikt, plotseling een andere kant op kijkt of snel afgeleid is. Laat hem plaatsnemen op een plek waar hij zich prettig(er) voelt of haal hem uit de omgeving.
- Snelle ademhaling: de snelle en hoge ademhaling komt vanuit een vecht-/vluchtreactie, alsof zijn lichaam zich klaarstoomt om actie te ondernemen als dit nodig is. Zorg ervoor dat jij als begeleider goed gegrond bent en een rustige ademhaling houdt. Zo kan hij zich (onbewust) afstemmen op jouw kalmte. Soms helpt het om met een duidelijke zucht en een warme glimlach te zeggen: “Zo, hier ben je dan.”
- Stilvallen: herhaaldelijk halverwege de zin stoppen met praten of vergeten waar hij het ook alweer over had, zijn signalen van overprikkeling. Laat hem focussen op jou en jullie gesprek of geef aan dat hij een andere keer wel mag vertellen en dat hij nu eerst tijd mag nemen om te landen. Ook kan het helpen om ergens anders te gaan staan/zitten (voor overzicht of minder prikkels).
- Onrustige lichaamsbewegingen: een voet die hij niet stil kan houden, trommelen met de vingers, met zijn duim in zijn handpalm wrijven, op zijn lip bijten, steeds andere houdingen aannemen of ergens anders gaan staan, vaak weglopen (buiten/toilet/andere ruimte). Geef aan dat je hem ziet en vraag wat hij fijn vindt dat er gebeurt, zodat hij zich rustiger kan voelen. Vaak willen ze dan lekker aan de slag, maar door het te vragen geef je hem het gevoel de regie te hebben. Dat is fijn.
Twijfel je of iemand overprikkeld is/begint te raken, vraag er dan naar bij de deelnemer. Afstemming is het beste wat je kunt doen.
Stresssignalen herkennen
Hieronder zie je een versimpelde versie van de verschillende ‘staten van zijn’ als het gaat om stress en ontspanning. Verschillende signalen van stress en ontspanning kunnen herkennen is niet alleen helpend voor de deelnemers, maar zeker ook voor jezelf!
Hier gaan we tijdens de opleiding/training dieper op in.
In de afbeelding zie je drie kleuren die de staat van veilig en verbonden (groen), vechten en vluchten (rood) en bevriezen/verslappen (blauw) weergeven.
Groen = je voelt je veilig en in verbinding met jezelf en anderen en je kunt goed met de uitdagingen van het leven omgaan.
Rood = de vecht-/vluchtfase waarin je hoog in je energie zit, snel boos of geëmotioneerd bent, meer controle wilt hebben of vermijdingsdrang hebt. Je bent minder in contact met jezelf en vooral bezig met je omgeving. Er is minder overzicht, een negatieve kijk op de zaken, verbanden kunnen minder goed gelegd worden en de wereld voelt als onveilig of ’tegen je’.
Blauw = de fase van overgave/ineenstorting waarin je laag in je energie zit. Het is teveel geworden en het licht gaat uit. Er is geen contact met jezelf of je omgeving en de meest simpele taken zijn een hele opgave.
1
Wat helpt per staat van zijn?
Van rood naar groen: vertragen, meer uitademen, pauzes inlassen, gronding
Van blauw naar groen: in beweging komen, meer inademen, erop uit gaan, uiten wat er in je leeft
2
Maar let op:
Iemand die vanuit de blauwe zone weer actief wordt, zal met de hoge vecht-/vluchtenergie van de rode zone te maken krijgen. Dat maakt de drempel om in beweging te komen hoog, al is de deelnemer zich hier niet van bewust. Weet als begeleider dat dit kan gebeuren en wees erop voorbereid. Het hoeft niet in jouw bijzijn te gebeuren, maar het kan wel.
Een goede therapeut kan de deelnemer door deze fase heen helpen.
3
Post Traumatische Stressstoornis (PTSS)
Mensen met PTSS hebben vaak een angststoornis ontwikkeld, waardoor zij heen en weer schieten tussen rood en blauw. Dit gaat om de (irreële) angst voor herhaling van de pijn of onmacht die zij eerder hebben meegemaakt. Daardoor staan zij volledig ‘AAN’ (hyperalert) of (als het teveel wordt en ze uitgeput raken) volledig ‘UIT’ (verdoofd).
4
Ondersteuning bij PTSS
Veel van onze deelnemers kampen met PTSS en ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om hier met beleid mee om te gaan. De kleinste overwinningen die een deelnemer in deze staat van zijn maakt, mag geprezen worden. Soms betekent dit alleen al dat ze uit bed gekomen zijn.
In de vermoeiende beweging tussen standje vechten/vluchten en standje bevriezen, kan jij ze ‘eilandjes van veiligheid’ bieden door hen altijd het gevoel te geven dat zij in controle zijn over hun eigen dag. Bijvoorbeeld door aan te geven dat ze met de snoeiwerkzaamheden vrij zijn om zoveel of zo weinig te doen als ze zelf kunnen en willen. Of dat ze zelf mogen kiezen wat en hoeveel ze delen over zichzelf.
Ook de bevestiging van de (kleinste) dingen die ze goed doen, kan hen verlichting geven. Vertel ze dus zeker wat jij aan goede dingen waarneemt bij ze, ook al zullen ze het in de eerste instantie misschien wegwuiven.
De afronding
Signalen van een succesvolle afronding
Waar werken we eigenlijk naartoe met de deelnemers? Hoe weet je of iemand klaar is voor de volgende stap en wanneer het tijd is om afscheid te nemen?
Laten we beginnen met zeggen dat dit vaak een natuurlijk verloop heeft. Deelnemers voelen zelf wel aan wanneer ze afscheid willen nemen. Vaak loopt dit ook paralel aan hun re-integratietraject. Het is dus niet aan ons om dit voor hen te beslissen. Toch kan het helpen om te weten waar je samen naartoe wilt werken, zodat er in het gehele proces een positieve focus gecreëerd kan worden.
Lees hier wat de signalen van een succesvolle afronding zijn.
Tot slot
Je bent géén therapeut!
Als coördinator ben je er om deelnemers op een warme manier te ontvangen en te ondersteunen bij het revitaliseren in de natuur door werkzaamheden uit te voeren voor het Staatbosbeheer. Hierbij is het belangrijk dat je er voor ze bent.
Tegelijkertijd is er een duidelijke grens. Er wordt dan ook niet van je verwacht dat je 24/7 bereikbaar bent. In hoeverre je wel bereikbaar bent, daar mag jij je eigen overwegingen in maken en dit mag je ook duidelijk communiceren naar de deelnemers. Bij crisis kunnen deelnemers op andere manieren aan de bel trekken dan alleen via jou.
Wees je ervan bewust dat je een voorbeeldfunctie hebt als het gaat om zelfzorg. Grenzen kunnen voelen, aangeven en verwachten dat deze gerespecteerd worden, is daar een belangrijk onderdeel van. Laat maar zien hoe je klaar kunt staan voor een ander zonder dat dit ten koste hoeft te gaan van jezelf. Hoe je dienstbaar kunt zijn én goed voor jezelf kunt blijven zorgen.
Als je signaleert dat het niet goed gaat met één van de deelnemers, ga ze dan niet zelf begeleiden, maar overleg met mij of met jouw aanspreekpunt binnen de organisatie wat je kunt doen. Laat de deelnemer zo nodig contact opnemen met zijn huisarts, therapeut, buddy, belangenbehartiger en/of naaste.
Ook hier geldt ons credo: SAMEN STERK!
Oefeningen die je kunt inzetten
OPEN VRAGEN
In de bijlage hieronder vind je verdere uitleg over hulpbronnen en een lijst met vragen die je kunt stellen om iemand stil te laten staan bij wat hij zelf al aan hulpbronnen in huis heeft. Sommige deelnemers zijn hier al heel bewust mee bezig, waar dit voor anderen echt een nieuwe ervaring kan zijn.
Voel je ook hierin vrij om daar op je eigen manier invulling aan te geven. De vragenlijst is er als handvat op het moment dat je wat inspiratie kunt gebruiken.
PLUSJES VERZAMELEN
Dit is een simpele oefening om bewust te worden van wat er zoal goed gaat. Het leuke is dat deze term is bedacht door een oud-deelnemer. Vaak kunnen deelnemers goed benoemen wat er niet goed gaat en de vraag “Wat zijn jouw plusjes van vandaag/afgelopen dagen?” helpt om ook de positieve kant te zien. Waar ‘dankbaarheid’ voor velen nog te groot of te wollig voelt, maakt het ‘Plusjes verzamelen’ het heel concreet.
Dit kan van alles zijn:
- Ondanks dat ik een rotnacht heb gehad, ben ik toch blij dat ik gekomen ben
- Ik voel me hier steeds meer op mijn gemak
- Ik heb een gesprek gehad met mijn leidinggevende en ook al vond ik het spannend, ik heb wel kunnen zeggen wat ik wilde zeggen
- Ik kom wat vaker buiten
- Ik ben wat gezonder aan het eten
- En ga zo maar door…
ZINTUIGENOEFENING
Soms kan je ergens aankomen, terwijl je met je hoofd nog heel ergens anders bent. Deze zintuigenoefening helpt deelnemers om echt aan te komen.
Deze oefening kan je ook inzetten als een deelnemer onverwachts getriggerd wordt of erg aan het piekeren is. Het brengt hem namelijk terug naar het hier en nu en naar het besef dat jij er voor hem bent en hij dus niet alleen is. Deze oefening is helemaal fijn als je toch al buiten in de natuur bent.
De oefening is opgebouwd in 5 simpele stappen.
AUDIO OPNAMES + PDF BESTANDEN
De PDF bestanden openen in een nieuw tabblad.
Deze opnames kunnen de deelnemers helpen om meer in het lichaam te zakken. Dat geeft rust in het hoofd en het biedt een anker in het hier en nu. Dit is erg fijn als er veel aan de hand is in hun leven. Je zal merken dat sommige mensen hier heel veel aan hebben, waar dit bij andere mensen bijna een allergische reactie oproept. Vooral bij mensen die veel praten en continu in beweging willen blijven (zo kunnen ze wegblijven bij hun gevoel).
Stem dus af of deze manier van Inchecken bij ze past, maar wees niet te snel met de aanname dat ze het waarschijnlijk niks vinden. Soms mogen ze ook over die drempel van onwennigheid geholpen worden.
Bodyscan staand (19:08 min.)
Tijdens deze oefening zetten we het lichaam in beweging en worden de deelnemers zich bewust van hoe ze deze bewegingen ervaren. Wat is prettig en wat niet.
Bodyscan zittend (19:40 min)
Met deze oefening worden deelnemers bewust gemaakt van zowel spanning als ontspanning in hun lichaam.
Oriëntatie Reflex (8:25 min)
Dit is een fijne oefening die deelnemers helpt om bewust te worden van hoe zij van binnenuit externe prikkels ervaren en waar hun aandacht naartoe gaat als zij zich prettig of gespannen voelen.
Zintuigenoefening (5:16 min)
Deze korte oefening helpt deelnemers die hoog in hun stress zitten om een rustgevend anker te vinden in het hier en nu. De regel van 5-4-3-2-1 geeft hun brein iets anders te doen dan piekeren.
Focusoefening uitleg en voorbeeld
In deze video geef ik uitleg over de Focusoefening. Ook geef ik een persoonlijk voorbeeld van hoe zo’n oefening kan werken.
Focusoefening (13:15 min)
Met deze oefening leren deelnemers om zowel stress als ontspanning te herkennen in hun lichaam.
Disclaimer: al het materiaal op deze pagina is eigendom van Anna van der Wal-Annema en mag niet gebruikt worden voor andere doeleinden dan voor ondersteuning van de deelnemers van Stichting Politieveteraan. Laatste update ©2024.